Đồ chơi phát triển về xã hội và cảm xúc
Xã hội hiện đại dần bó hẹp không gian chơi của bé, cộng thêm cuộc sống bận rộn của cha mẹ và những tác động bên ngoài, bé bước vào độ tuổi tập nói thường có những biểu hiện tự kỉ. Vì vậy ngay từ giai đoạn đầu bé có biểu hiện chớm tự kỉ, cha mẹ hãy tích cực chủ động giao tiếp và chơi cùng bé. Kinh nghiệm chọn đồ chơi cho bé và tổ chức trò chơi cho bé có biểu hiện tự kỉ được chia sẻ từ cha mẹ:
"Chào cả nhà, mình cần mua thêm vài món đồ chơi cho 1 bé trên 3 tuổi, chớm tự kỷ. Mẹ nào có thông tin chỉ giúp mình với, nếu được giới thiệu cụ thể cho vài đồ chơi. Xin cám ơn!" - Chị Xuân chia sẻ
"Lúc 16 tháng con nói các từ: bà, ba, mạ, na. Nhưng đều nói không đúng chủ đích và hoàn cảnh. Có 1 thời gian bé gọi cả nhà là bà chị ạ.
Em có đến viện nhi TƯ học 1 buổi về cách dạy bé và tư vấn tâm lý, em học đc khá nhiều dù chỉ tham gia 1 buổi, về sau em bận quá nên không đi được ạ.
Đầu tiên em mua đồ chơi về cho bé và khuyến khích bé chơi, em mua cho bé cái ghế ngồi cố định, mình ngồi ngang với bé và dậy bé chơi, em mua mấy cuốn sách cho trẻ từ 0-1tuổi, dạy bé con gì, cái gì... nhắc đi nhắc lại nhiều lần, mỗi lần nói thì em nhìn thẳng vào mắt bé, cho bé nhìn thấy mắt và miệng mình phát âm. Các mẹ chú ý khi chỉ trỏ gì hay dạy trẻ điều gì thì pải để bé nhìn thấy tay mình chỉ, ngồi xuống chỉ, để bé nhìn thấy miệng và mắt mình.
Các mẹ chơi nhiều trò chơi sáng tạo vào thu hút bé, khuyến khích và động viên bé, khen bé, vỗ tay khen thường xuyên.
Chơi các trò chơi như : ú òa, yeah ... để bé nhìn mắt nhiều hơn.
Mà bé nhà em thích nghe hát lắm, ngày nào em cũng hát, múa, kể cả lúc nhặt rau nấu cơm cũng hát và múa.
Thời gian đầu em dạy bé mà thấy như nước đổ đầu vịt, chán nản lắm. nhắc đi nhắc lại không biết bao nhiêu lần mà bé không biết.
Nhưng mấy hôm sau tụ nhiên thấy bé làm theo. Thế là em đã hiểu và không nản nữa, cứ dạy. Thật sự là pải KIÊN TRÌ các mẹ ạ.
Mà chủ yếu là em dạy và chơi với bé thôi, ngoài ra có ông xã chứ em không thuê người về dạy đâu các mẹ ạ.
Mà quên mất, mỗi ngày em cho bé đi dạo 15-30p, khi đi hát cho bé, dạy bé cây, cỏ, nhà...Thế rồi hôm 18 tháng hơn bé chỉ cây và bảo là "cây", em sướng hết cả người. Ban đầu con nói ngọng lắm, cây, cỏ, ca, cò, các thứ nói cứ giống giống nhau.
Mà các mẹ dạy bé theo kiểu nếu bé nói được bà, ba thì dạy bé nói các từ có chữ đầu là B ví dụ: bác, bò, bê. Tương tự C cũng thế...
Mỗi từ khi phát âm dạy bé nên nói thật rõ ràng và nhắc lại nhiều lần.
Em thấy chìa khóa tiên quyết là tình yêu thương và sự quan tâm của bố mẹ dành cho bé các mẹ ạ." - Chị lena1988 chia sẻ kinh nghiệm
Cách chọn đồ chơi cho bé tự kỉ, giúp bé phát triển cảm xúc qua đồ chơi được chia sẻ từ Bạn thân của mẹ: "Trò chơi cho trẻ tự kỷ"
1/ Đặc điểm của trẻ tự kỉ
Trẻ tự kỷ có đặc điểm là chậm nói, thờ ơ, không biết “tương tác” với mọi người, chỉ mải mê, thích thú tới một số đồ vật hoặc hoạt động, có những hành vi rập khuôn theo một kiểu và có những động tác cơ thể định hình. Bên cạnh đó, nhiều trẻ tự kỷ còn chậm phát triển về trí tuệ và thường rất hiếu động. Nếu chúng ta không dạy trẻ thì các dấu hiệu tự kỷ sẽ ngày càng nặng hơn, trẻ sẽ thu mình vào thế giới riêng hoặc có những hành vi kích động không thể kiểm soát được.
Tuy nhiên, nhiều trẻ tự kỷ có khả năng về trí nhớ cùng thị giác rất tốt, nhạy cảm với âm thanh, nhạc điệu và thích hoạt động. Trẻ có thể hiểu nhiều hơn là nói và do không thể nói ra nên trẻ dễ cáu gắt, ăn vạ, la hét… Trẻ chỉ cảm thấy an toàn trong môi trường quen thuộc và ít biến đổi.
Đồ chơi chính là cầu nối cảm xúc quan trọng của bé tự kỷ với thế giới bên ngoài
2/ Tác động của trò chơi
Dựa vào những đặc điểm trên của trẻ tự kỷ, chúng ta cần đưa ra những phương pháp can thiệp bằng tâm lý và giáo dục phù hợp. Nguyên tắc chủ yếu dạy trẻ tự kỷ là phải hiểu trẻ, biết trẻ thích gì, muốn gì để tạo ra nhu cầu giao tiếp và khởi xướng tương tác. Dạy trẻ thông qua phương tiện nhìn và tác động đa giác quan, luôn khuyến khích mỗi hành vi tốt của trẻ, tạo sự tương tác vui nhộn lôi cuốn sự chú ý của trẻ. Một điều quan trọng đối với người dạy là phải kiên trì, tích cực, dạy trẻ mọi lúc, mọi nơi.
Chơi trị liệu là phương pháp tác động hữu hiệu, giúp cải thiện sự tương tác, giao tiếp và hành vi của trẻ tự kỷ. Những tác động tốt của chơi đối với trẻ tự kỷ là:
- Khi vui chơi, trẻ sẽ được rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo, phát triển cả vận động tinh và vận động thô.
- Khi trẻ được tiếp xúc với đồ vật và môi trường xung quanh, thông qua 5 giác quan, trẻ sẽ cảm nhận được nhiều kích thích từ môi trường. Đây là những yếu tố tạo điều kiện liên kết hoạt động giữa các vùng của não, giúp trẻ nhận biết được thuộc tính của đồ vật, từ đó, từng bước phát triển nhận thức và trí tuệ.
- Trò chơi có luật chơi và trò chơi mang tính xã hội sẽ giúp trẻ hiểu được sinh hoạt xã hội, thiết lập các mối quan hệ giữa cá nhân với mọi người, học tập kỹ năng tương tác xã hội.
- Giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp.
- Vui chơi tạo cho trẻ sự vui vẻ, thoải mái, hứng thú, làm tăng độ tập trung chú ý, giảm mức độ hung tính.
Khi vui chơi, trẻ sẽ được rèn luyện sự nhanh nhẹn, khéo léo và phát triển cảm xúc, khả năng giao tiếp
3/ Cách chọn đồ chơi
Đồ chơi cho trẻ tự kỉ cần đa dạng, có nhiều chức năng, có hình dáng và màu sắc phong phú.
Đối với trẻ nhỏ dưới 3 – 4 tuổi đồ chơi nên là: các bộ xếp hình; các con thú nhồi có độ cứng mềm khác nhau; ô tô; bóng to cho trẻ nằm lên (tư thế này có tác động tiền đình); bóng nhỏ để trẻ lăn hoặc đá; các quả bóng gai để cầm nắm; bút màu; chất nặn; các giấy màu để trẻ cắt dán; lọ thổi bóng xà phòng để trẻ thổi; các bộ đồ chơi nấu ăn; hoa quả bằng nhựa để trẻ học nhận biết, các tranh ảnh có hình những con vật, đồ dùng quen thuộc để trẻ xem và tập chỉ tay; các con vật bằng nhựa; búp bê; các đồ chơi tạo âm thanh…
Lưu ý: Những đồ chơi phải có chất lượng tốt, an toàn cho sức khỏe, tránh cho trẻ chơi những đồ chơi sắc nhọn và đồ chơi có tính bạo lực.
Cách chọn đồ chơi cho trẻ tự kỷ
4/ Cách tổ chức các trò chơi
Các trò chơi nên đa dạng, tổ chức trò chơi có những chức năng khác nhau như: trò chơi dạy về cảm nhận, tập vận động, dạy cách tổ chức, dạy cách sinh hoạt xã hội, chơi giả vờ, trò chơi có luật hoặc quy định thắng thua…
Đối với trẻ tự kỷ dưới 3 – 4 tuổi thường tổ chức những trò chơi sau:
- Trò chơi vận động thô: ném bóng vào rổ, bước hoặc nhảy qua dây, chơi cầu trượt, chui ống, ném bowling, xích đu, bập bênh, nhảy bàn nhảy, đẩy bóng to cho nhau, đá bóng, cuốn chăn…
- Trò chơi vận động tinh: xếp hình, xâu các thứ vào dây, cầm bút vẽ tô màu, xé dán, câu cá nhựa…
- Trò chơi cảm giác: bóp vật cứng mềm khác nhau, đồ chơi tạo âm thanh…
- Trò chơi có người: cù lét, trốn tìm, đuổi bắt, chi chi chành chành, ú òa, đu tay, nhong nhong cưỡi ngựa…
- Làm các động tác theo bài hát.
- Trò chơi xã hội: chạm cốc, cho búp bê ăn ngủ, nấu ăn, khám bệnh, bán hàng…
- Tổ chức trò chơi nhóm có sử dụng con rối hoặc búp bê theo những chủ đề khác nhau như: nhổ củ cải, hai con dê qua cầu, mèo con đi học, gia đình, rùa và thỏ chạy thi, chào hỏi, đi chợ mua hoa quả, đi học, đoàn tàu hỏa… Khi chơi, bạn có thể hát bài hát phù hợp với nội dung của trò chơi, nói cùng trẻ, hướng dẫn trẻ làm các động tác theo trò chơi.
Bé chơi ném bóng
Lưu ý:
> Trước khi chơi phải làm mẫu cho trẻ hiểu, cho trẻ chơi luân phiên lần lượt, chơi tương tác lẫn nhau (nhìn vào nhau và thể hiện cảm xúc).
> Thường xuyên gọi tên trẻ và tên đồ vật.
> Luôn giữ cho trò chơi vui vẻ và liên tục. Mỗi trò chơi không nên kéo dài để tránh nhàm chán.
Tùy theo sở thích, khả năng, sức khỏe của trẻ, tổ chức trò chơi cho phù hợp. Sự tiến bộ của trẻ thường chậm hơn nhiều so với trẻ bình thường. Khi quan sát thấy trẻ có biểu hiện thích thú với đồ chơi và trò chơi, ta cần khen trẻ và khuyến khích trẻ tiếp tục duy trì cuộc chơi.
Thạc sĩ Quách Thúy Minh (BV Nhi Trung Ương)
>> Xem thêm: Cách chọn đồ chơi giáo dục cho bé